تمرین دوم - بخش انفرادی

تمرین دوم در بخش انفرادی 

در ۶ بخش در ادامه مطب آمده است.

بررسی سازمان مدنظر از نظر عوامل داخلی و خارجی و پیشنهاد چند راهبرد (تمرینک سوم)

توصیف وضع موجود

بررسی وضعیت موجود حوزه علوم، تحقیقات و فناوری کشور نشان می‌دهد که این حوزه دارای دستاوردها و نقاط قوت متعددی است اما در عین حال چالشها و نقاط ضعف مهمی نیز قابل شناسایی است. در ادامه، مهمترین نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای کشور در این حوزه تشریح شده است.

مهمترین فرصت‌ها

* توجه و اعتقاد ویژه مقام معظم رهبری به پیرشفت علمی کشور

* دیدگاه‌های ریاست محترم جمهور

* مرجعیت علمی و اجتماعی جامعه دانشگاهی در نگاه مردم

* شکل‌گیری همکاری‌های حوزه و دانشگاه

* پررنگ بودن فرهنگ علم‌آموزی در کشور

* وجود دانش آموختگان توانمند و با انگیزه

مهمترین نقاط قوت

* وجود قوانین و مقررات و اسناد بالادستی خاص در حوزه علم و فناوری

* سرعت بالای رشد علمی کشور (از نظر شاخص تعداد مقالات نمایه شده در پایگاه‌های ملی و بین‌المللی)

* توسعه کمی قابل قبول آموزش عالی در کشور

* گستردگی جغرافیایی آموزش عالی در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور

* توسعه تحصیلات تکمیلی و کاهش اعزام دانشجویان به خارج

* تنوع بخشی در نظام‌های عرضه آموزش عالی

* ورود بخش خصوصی به آموزش عالی

* استقرار نسبی زیرساخت‌های پژوهشی در کشور

* شکل‌گیری و توسعه پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد

* ایجاد شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان متعدد

* شکل‌گیری نسبی ارتباط دانشگاه با صنعت

* توسعه نسبی فناوری‌های نوین (نانو، بیو، هوافضا و...)

مهمترین تهدیدها

* بالابودن میزان بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها

* افزایش بی‌رویه مهاجرت دانش‌آموختگان دانشگاه ها

* عدم انسجام در نظام سیاستگذاری و اجرا در آموزش، پژوهش و فناوری

مهمترین نقاط ضعف

* فقدان رویکرد درست نسبت به موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها

* عدم تحقق اهداف اجرایی کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی در دانشگاه‌ها

* عدم تناسب توانمندی‌های دانش‌آموختگان با نیازهای کشور

* عدم همگرایی و هدفمندی پژوهش‌ها در کشور

* عدم تناسب بین رشد کمی و کیفی آموزش عالی، پژوهش و فناوری

* تمرکزگرایی در مدیریت آموزش عالی

* سهم ناچیز دانش و فناوری کشور در جهان

* ضعف زنجیره تبدیل دانش به فناوری و محصول

* وجود محدودیت‌های تنش‌زا و فقدان نشاط سیاسی در دانشگاه‌ها

* ضعف ارتباط علمی با مراکز پیشرفته علمی جهان

* عدم تحقق سهم اعتبارات بخش آموزش عالی از تولید ناخالص ملی

* سهم ناچیز بخش غیردولتی در آموزش، پژوهش و فناوری

* نبود نهادهای مستقل ارزیابی و اعتبارسنجی آموزش و پژوهش

* کمبود و استهلاک منابع و زیرساخت‌های آموزش عالی 

پیشنهاد چند راهبرد بر اساس مدل SWOT

SO  : استفاده از نقاط قوت داخلی برای بهره‌برداری از فرصت‌های خارجی

نقطه قوت : مشارکت بخش خصوصی در آموزش عالی

فرصت : سرمایه گذاری  بخش غیر دولتی در توسعه آموزش عالی

راهبرد : گسترش مشارکت بخش خصوصی در علوم، تحقیقات و فناوری

نقطه قوت : روند رو به رشد دسترسی به آموزش و توزیع مناسب امکانات آموزشی

فرصت : امکان سریع رشد علم و توجه ویژه به گسترش نهضت نرم افزاری 

راهبرد : توسعه‌ی دوره‌های تحصیلات تکمیلی

ST  : استفاده از نقاط قوت داخلی برای کاهش اثرگذاری تهدید‌های خارجی

نقطه قوت : وجود شیوه‌های متنوع دسترسی به آموزش عالی و توزیع امکانات آموزش عالی در سراسر کشور

تهدید : بالا بودن ضریب ریسک در فعالیت‌های نوآورانه و پژوهشی و تصدی زیاد دولت در عرصه‌ی اقتصاد

راهبرد : حمایت از یافته‌های پژوهشی و حق مالکیت فکری

نقطه قوت : روند رو به رشد دسترسی به آموزش و توزیع امکانات آموزش عالی در کشور

فرصت : عدم تناسب نظام آموزشی کشور با نیازهای پژوهشی و فناوری 

راهبرد : افزایش دسترسی به مقالات علمی

ٌWO : بهره‌برداری از فرصت‌ها و بهبود نقاط ضعف داخلی

نقطه ضعف : تمرکز شدید پژوهشگران و فعالیت های پژوهشی در تهران

فرصت : امکان سریع رشد علم

راهبرد : تخصیص اعتبارات تحقیقی به مراکز پژوهشی کل کشور

نقطه ضعف : کم توجهی به کیفیت آموزش عالی 

فرصت : امکان سریع رشد علم و توجه ویژه به گسترش نهضت نرم افزاری 

راهبرد : ارتقا منزلت اجتماعی چه از لحاظ مادی و چه معنوی در سطح پژوهشگران و تحصیل کرده‌های جامعه

ٌWT : کاهش نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات خارجی

نقطه ضعف : کم بودن تعداد مقالات ایرانی در مجله‌های معتبر علمی

تهدید: بالا بودن ضریب ریسک در فعالیت‌های نوآورانه و پژوهشی

راهبرد : توسعه‌ی و ایجاد فناوری‌های نوین 

نقطه ضعف : ارتباط ضعیف بین دانشگاه و صنعت و جذابیت کمتر فعالیت‌های پژوهشی به نسبت تولیدی و صنعتی

تهدید : عدم تناسب نظام آموزشی با نیازهای پژوهشی و فناوری

راهبرد : تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی و نوآوری و تهیه و پی‎گیری اجرای فرهنگ و قانون حمایت از مالکیت فکری

منابع:

منبع

منبع ۲

قانون اساسی

سند چشم انداز کشور

سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه کشور

قانون برنامه چهارم توسعه کشور

رهنمودهای مقام معظم رهبری در خصوص آموزش عالی

قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

برنامه وزیر برای وزارت علوم

سند ملی توسعه بخش آموزش عالی

سند ملی توسعه پژوهش و فناوری

هستان‌شناسی در ارتباط با کلمات کلیدی راهبردی

در این تمرین قصد داریم چند الگوی زبانی است که برای چند نمونه از کلمات کلیدی شامل راهبرد، دورنما، ماموریت و برنامه بلندمدت تعریف می‌شوند.

راهبرد

 از مطالعه‌ی چند تعریف از راهبرد و طبق تعریف‌های ارائه شده از راهبرد در کلاس می‌توان ۳ بخش کلی برای هر راهبرد در نظر گرفت:

۱-چه اهدافی تحقق یابد

۲-بر روی چه بخشی مثلا کالا یا بازار قرار است تاثیری گذاشته شود

۳-برای استفاده از فرصت‌ها یا تهدید‌ها باید چه کرد

بنابراین در هنگام مشاهده‌ی جمله‌ای که این ۳ را داراست احتمالا یک راهبرد است در واقع هرگاه با بیان یه هدف بر روی یک ناحیه‌ی مشخص شرایط خارجی را مورد بررسی قرار دهیم یک استراتژی تعریف کرده‌ایم.

برای مثال برای وزارت علوم و تحقیقات و فناوری :

بررسی و ریشه یابی عوامل منجر به رواج فرهنگ مدرک گرایی در جامعه و اتخاذ سیاست های مناسب برای تعدیل آن با هدف ارتقای کیفیت آموزش عالی و هدف جلوگیری از شیوع تقلب علمی 

- محدود کردن دخالت های نهادهای بیرونی در جهت برقراری و حفظ سلامت فضای آزاداندیشی و پرسشگری در دانشگاه

- اجتناب از برخوردهای انضباطی با رویکرد سیاسی و امنیتی و پذیرش و تحمل روحیه نقد و پرسشگری دانشجو و اعتماد به درستکار و درست اندیشه بودن قاطبه دانشجویان و هیئت علمی براساس اصل برائت اسلامی

در ابنجا در بخش اول شاهد یک راهبرد هستیم که در ادامه هدف استفاده از آن ذکر شده است و یک هدف بر روی جامعه تعریف شده است به منظور پاسخ به یک تهدید .

چشم‌انداز

در ابنجا این  به مفهوم چشم‌انداز،دورنما یا vision میپردازیم،این کلمه‌ی خلاصه‌ی وضعیت ایده آل سازمان است که هیچ گاه محقق نمی‌شود ولی جهت دهنده‌ی حرکت سازمان است.در حقیقت این چشم انداز است که وضعیت مطلوب رو به ما نشان می‌دهد.

چشم‌انداز همواره نگاه به سوی آینده دارد و اگر در جمله‌ای یک هرف یا اهداف مشخص با افعال آینده داشتیم که تحقق آن دشوار است احتمالا با یک چشم انداز مواجهیم

، چشم‌انداز، پاسخ به این پرسش است که در آینده میان/ بلندمدت می‌خواهیم به کجا برسیم .و در آن حتما یک زمان مشخص مثلا ۱۴۰۴ ذکر شده است.

برای سازمان مورد نظر ما یعنی وزارت علوم،تحقیق و فناوری در همان مثال بالا در برنامه‌ی وزیر محترم علوم این چشم انداز‌ها ترسیم شده است که قصد داریم به آن‌ها دست‌یابیم:

محدود کردن دخالت‌های نهادهای بیرونی هدفیست که برای ما ترسیم شده است تا به آن در این وزارتخانه دست یابیم.

برای تعیین یا بازنویسی چشم‌انداز سازمانتان،‌ از این سئوال ها کمک بگیرید:
• در ۱۰- ۱۵ سال دیگر در چه وضعیتی هستیم؟
• سازمان و یا پروژه ما چه موفقیت‌هایی را تا به حال کسب کرده ‌است؟
• سازمان و یا پروژه ما، زمینه‌ساز چه اتفاق سازنده‌ای شده ‌است و چه مشکل اجتماعی را برطرف کرده‌است؟
سعی کنید که بلند پروازانه و جسورانه به آینده فکر کنید. قرار است فلک را سقف بشکافید و طرحی نو در اندازید.

ماموریت

همان فلسفه وجودی سازمان خواهد بود. ماموریت سازمان بیان می‌دارد که سازمان چگونه می خواهد رقابت نموده و برای مشتریان خود ارزش خلق نماید. 
درتدوین بیانیه ماموریت بایستی بتوان به پنج سؤال اساسی زیر پاسخ داد.که عبارتنداز: 
1. چه چیزی؟ (کالا و خدماتی که سازمان ارائه می دهد و در واقع چه نیازی از جامعه را با تامین این محصولات برآورده می سازد.)
2. چه کسی؟ (مشتریان چه کسانی هستند؟)
3. کجا؟(حیطه رقابتی کجاست؟)
4. چرا؟(هدف بهینه سازمان چیست؟)
5. چگونه؟ (ویژگیهای منحصر به فرد و مزیت های رقابتی سازمان در رسیدن به این هدف‌ها چیست؟ 

بنابراین ماموریت عبارتی‌ست که به این سوالات پاسخ داده می‌شود و زمان افعال در آن حال است.

سیاست

سیاست به معنی تدبیر و حیله و در مدیریت راهبردی یک سری اصول و قواعد بصورت رهنمودی گسترده و کلی است که نشان دهنده راه برای مدیران د ر اتخاذ تصمیم می باشد .

سیاست ، دو مرحله تدوین استراتژی را به یکدیگر پیوند می دهد شرکتها از سیاستها استفاده می کنند تا مطمئن شوند که تمام کارکنان شرکت در هر تصمیم گیری مشارکت می کنند و اقداماتی انجام می دهند که به شرکت در دستیابی به ماموریت، اهداف و استراتژیهایش کمک می کند .

تاکتیک : 

تاکتیک علم اداره ی نیروها در صحنه است و سومین سطح از سطوح چهارگانه مدیریتی محسوب می گردد. تاکتیک را باید اجمالاً به شگردها و روشهای خاص برای پیشبرد برنامه استراتژیک با مقتضیات زمان و محیط تعریف کرد که عمدتاً پس از تدوین برنامه مورد توجه استراتژیستها قرار می‌گیرد.

تعاریف دیگر : تاکتیک تصمیم گیری های کوتاه مدت مطابق با وضعیت که تغییر می کند. این تصمیمات ، استراتژی های وظیفه ای و یا استراتژیها زیرین نیز نامیده می شوند .

برای تمییز تاکتیک و راهبرد باید به این نکات توجه کرد:

استراتژی ، تصمیمات کلی اختصاص دادن منابع مؤسسه برای تحقق هدفهای مؤسسه است ، در حالیکه تاکتیک در رابطه با به حرکت درآوردن این منابع ، یعنی به اجرا گذاشتن آنهاست . به این ترتیب تصمیم های تاکتیکی ، جزئیات تصمیمهای استراتژیک را در برمی گیرد تاکتیکها از اندیشه و اجراهای خیلی ویژه و کوتاه مدت تر شکل میگیرد که از جمله آنها می توان به تصمیماتی اشاره کرد که نه تمامی سازمان ، بلکه دربرگیرنده قسمتهای آن است که بیشتر مبتنی برطرحهای متکی برتجزیه و تحلیل های درون سازمانی و یک واسطه کمکی در تحقق پذیری استراتژی است .

منبع ۱

منبع ۲

منبع ۳

منبع ۴

منبع ۵