بررسی سازمان مدنظر از نظر عوامل داخلی و خارجی و پیشنهاد چند راهبرد (تمرینک سوم)

توصیف وضع موجود

بررسی وضعیت موجود حوزه علوم، تحقیقات و فناوری کشور نشان می‌دهد که این حوزه دارای دستاوردها و نقاط قوت متعددی است اما در عین حال چالشها و نقاط ضعف مهمی نیز قابل شناسایی است. در ادامه، مهمترین نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای کشور در این حوزه تشریح شده است.

مهمترین فرصت‌ها

* توجه و اعتقاد ویژه مقام معظم رهبری به پیرشفت علمی کشور

* دیدگاه‌های ریاست محترم جمهور

* مرجعیت علمی و اجتماعی جامعه دانشگاهی در نگاه مردم

* شکل‌گیری همکاری‌های حوزه و دانشگاه

* پررنگ بودن فرهنگ علم‌آموزی در کشور

* وجود دانش آموختگان توانمند و با انگیزه

مهمترین نقاط قوت

* وجود قوانین و مقررات و اسناد بالادستی خاص در حوزه علم و فناوری

* سرعت بالای رشد علمی کشور (از نظر شاخص تعداد مقالات نمایه شده در پایگاه‌های ملی و بین‌المللی)

* توسعه کمی قابل قبول آموزش عالی در کشور

* گستردگی جغرافیایی آموزش عالی در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور

* توسعه تحصیلات تکمیلی و کاهش اعزام دانشجویان به خارج

* تنوع بخشی در نظام‌های عرضه آموزش عالی

* ورود بخش خصوصی به آموزش عالی

* استقرار نسبی زیرساخت‌های پژوهشی در کشور

* شکل‌گیری و توسعه پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد

* ایجاد شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان متعدد

* شکل‌گیری نسبی ارتباط دانشگاه با صنعت

* توسعه نسبی فناوری‌های نوین (نانو، بیو، هوافضا و...)

مهمترین تهدیدها

* بالابودن میزان بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها

* افزایش بی‌رویه مهاجرت دانش‌آموختگان دانشگاه ها

* عدم انسجام در نظام سیاستگذاری و اجرا در آموزش، پژوهش و فناوری

مهمترین نقاط ضعف

* فقدان رویکرد درست نسبت به موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها

* عدم تحقق اهداف اجرایی کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی در دانشگاه‌ها

* عدم تناسب توانمندی‌های دانش‌آموختگان با نیازهای کشور

* عدم همگرایی و هدفمندی پژوهش‌ها در کشور

* عدم تناسب بین رشد کمی و کیفی آموزش عالی، پژوهش و فناوری

* تمرکزگرایی در مدیریت آموزش عالی

* سهم ناچیز دانش و فناوری کشور در جهان

* ضعف زنجیره تبدیل دانش به فناوری و محصول

* وجود محدودیت‌های تنش‌زا و فقدان نشاط سیاسی در دانشگاه‌ها

* ضعف ارتباط علمی با مراکز پیشرفته علمی جهان

* عدم تحقق سهم اعتبارات بخش آموزش عالی از تولید ناخالص ملی

* سهم ناچیز بخش غیردولتی در آموزش، پژوهش و فناوری

* نبود نهادهای مستقل ارزیابی و اعتبارسنجی آموزش و پژوهش

* کمبود و استهلاک منابع و زیرساخت‌های آموزش عالی 

پیشنهاد چند راهبرد بر اساس مدل SWOT

SO  : استفاده از نقاط قوت داخلی برای بهره‌برداری از فرصت‌های خارجی

نقطه قوت : مشارکت بخش خصوصی در آموزش عالی

فرصت : سرمایه گذاری  بخش غیر دولتی در توسعه آموزش عالی

راهبرد : گسترش مشارکت بخش خصوصی در علوم، تحقیقات و فناوری

نقطه قوت : روند رو به رشد دسترسی به آموزش و توزیع مناسب امکانات آموزشی

فرصت : امکان سریع رشد علم و توجه ویژه به گسترش نهضت نرم افزاری 

راهبرد : توسعه‌ی دوره‌های تحصیلات تکمیلی

ST  : استفاده از نقاط قوت داخلی برای کاهش اثرگذاری تهدید‌های خارجی

نقطه قوت : وجود شیوه‌های متنوع دسترسی به آموزش عالی و توزیع امکانات آموزش عالی در سراسر کشور

تهدید : بالا بودن ضریب ریسک در فعالیت‌های نوآورانه و پژوهشی و تصدی زیاد دولت در عرصه‌ی اقتصاد

راهبرد : حمایت از یافته‌های پژوهشی و حق مالکیت فکری

نقطه قوت : روند رو به رشد دسترسی به آموزش و توزیع امکانات آموزش عالی در کشور

فرصت : عدم تناسب نظام آموزشی کشور با نیازهای پژوهشی و فناوری 

راهبرد : افزایش دسترسی به مقالات علمی

ٌWO : بهره‌برداری از فرصت‌ها و بهبود نقاط ضعف داخلی

نقطه ضعف : تمرکز شدید پژوهشگران و فعالیت های پژوهشی در تهران

فرصت : امکان سریع رشد علم

راهبرد : تخصیص اعتبارات تحقیقی به مراکز پژوهشی کل کشور

نقطه ضعف : کم توجهی به کیفیت آموزش عالی 

فرصت : امکان سریع رشد علم و توجه ویژه به گسترش نهضت نرم افزاری 

راهبرد : ارتقا منزلت اجتماعی چه از لحاظ مادی و چه معنوی در سطح پژوهشگران و تحصیل کرده‌های جامعه

ٌWT : کاهش نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات خارجی

نقطه ضعف : کم بودن تعداد مقالات ایرانی در مجله‌های معتبر علمی

تهدید: بالا بودن ضریب ریسک در فعالیت‌های نوآورانه و پژوهشی

راهبرد : توسعه‌ی و ایجاد فناوری‌های نوین 

نقطه ضعف : ارتباط ضعیف بین دانشگاه و صنعت و جذابیت کمتر فعالیت‌های پژوهشی به نسبت تولیدی و صنعتی

تهدید : عدم تناسب نظام آموزشی با نیازهای پژوهشی و فناوری

راهبرد : تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی و نوآوری و تهیه و پی‎گیری اجرای فرهنگ و قانون حمایت از مالکیت فکری

منابع:

منبع

منبع ۲

قانون اساسی

سند چشم انداز کشور

سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه کشور

قانون برنامه چهارم توسعه کشور

رهنمودهای مقام معظم رهبری در خصوص آموزش عالی

قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

برنامه وزیر برای وزارت علوم

سند ملی توسعه بخش آموزش عالی

سند ملی توسعه پژوهش و فناوری